De Kracht van Cultuur - Special: Cinema in Afrika - De macht van de Afrikaanse verbeelding

De macht van de afrikaanse verbeelding

Bestaat dé Afrikaanse film? 'Jazeker', zegt Erna Beumers, conservator Afrika van het Wereldmuseum Rotterdam en kenner van de Afrikaanse cinema. 'Het zit 'm in de manier van kijken.'

Erna Beumers: 'Ik denk zeker dat je kunt spreken van dé Afrikaanse film. Natuurlijk is het continent enorm grooten zijn de onderlinge verschillen duizelingwekkend. Maar er is iets wat de films bindt. Het is met name de manier van kijken en wat centraal gesteld wordt. In het algemeen zou je kunnen zeggen dat in Afrikaanse film niet zozeer het individuele, maar meer de context het belangrijkst is. Dat is een groot verschil met Westerse films, waar de psychologie van het individuele meer centraal staat, en niet zozeer het geheel wat er tussen mensen gebeurt.

'Daarnaast is er ook een sterk verhalend karakter in veel films, wat te maken heeft met de orale traditie van Afrikaanse culturen. In de meeste films betekent dit veel totaalshots, veel natuur en langzame camerabewegingen. Ook wordt er doorgaans veel symboliek in de films verwerkt. Dat maakt het voor westerlingen moeilijk te begrijpen, omdat wij die culturele context lang niet altijd kennen. Een voorbeeld: wit wordt in het Westen vaak geïnterpreteerd als rein, in Afrika wordt er mee verwezen naar voorouders en mystiek.'

'In de laatste twintig jaar is de thematiek in Afrikaanse films verschoven. Uiteraard, de wereld verandert. In de beginjaren na de kolonisatie werden veel films gemaakt met scherp commentaar op de kolonisatie. Op dit moment speelt het thema migratie sterk, zowel van het platteland naar de stad als – en eigenlijk vooral - migratie vanuit Afrika naar het Westen.

'Toen ik voor het eerst het filmfestival Fespaco in Ouagadougou bezocht, werd me nog iets anders duidelijk. Film wordt in Afrika heel anders geconsumeerd dan in het Westen. In Nederland kijkt men stil, geconcentreerd en op zichzelf. In Afrika beleeft men de film meer, en kijk je ook veel meer met z'n allen. Er wordt commentaar gegeven, de deur van de filmzaal staat open, mensen lopen in en uit. Het leven gaat door.'

'Afrikanen zien weinig Afrikaanse films. Er zijn weinig bioscopen en er zijn relatief weinig Afrikaanse films. Wel wordt het continent overspoeld met films uit de V.S., India en Zuidoost-Azië. Afrikanen zien hierdoor weinig eigen beelden. Dat is bizar en jammer en dat moet verbeterd worden.

'Het is mijn overtuiging dat de kracht van cultuur en ontwikkeling ligt in het besef van een volk van een eigen identiteit. Een eigen identiteit kan alleen ontwikkeld worden door het creëren en zien van eigen beelden. De Afrikaanse cinema is hiertoe het geëigende medium! Wie zijn wij? Wat is onze geschiedenis. Wat is onze toekomst? Kunst, en film in het bijzonder, speelt in die zoektocht een essentiële rol.

'De cinema is een middel om de eigen identiteit te hervinden en te versterken. Cinema is immers een poging om de werkelijkheid in beeld te brengen en de kunstvorm bij uitstek om eigen beelden te laten zien. En daarnaast: het beeld wat wij westerlingen krijgen via de Afrikaanse film, geeft ons het meest duidelijke beeld hoe Afrikanen zichzelf zien. Ondersteuning van de Afrikaanse cinema is ook daarom een must.