"Door hun inspiraties te delen en samen exposities te maken, beginnen de Singalese en Tamilkunstenaars te twijfelen aan vastomlijnde ideeën over wat het betekent om 'Srilankaan' te zijn."
Anoli Perera, kunstenaar en bestuurslid van de Theertha Arts Organization, mei 2008
'Theertha' betekent 'heilige reis' in het Singalees. In Sri Lanka – een prachtig eiland met mooie stranden, weelderige bossen en golvende theeplantages, is theertha een lang en roerig pad naar de vrede. Het kleine land worstelt nog steeds met een groot aantal postkoloniale conflicten die geleid hebben tot decennia van geweld, waaronder een jongerenopstand in 1988 en een 20-jarig gewapend etnisch conflict tussen de Singalese meerderheid en de Tamil-minderheden.
T. Shanaathanan, 'Paradise Bed' (2004)
Sinds 2000 is het Theertha International Arts Collective, een autonoom, door kunstenaars geleid collectief in Colombo, een van de beeldbepalende organisaties in de Srilankese kunstscene. Ze zijn de motor achter creatieve initiatieven, zoals de Art Lab krant en trachten ideologische veranderingen tot stand te brengen via kunstworkshops en residence-programma's. De oorlog heeft de psyche van de Srilankanen echter flink aangetast hetgeen betekent dat Theertha's streven om vrede te bevorderen via kunst en cultuur allesbehalve eenvoudig is.
Het is een zware opgave om weer vertrouwen te kweken temidden van de onzekerheden van een oorlog. Als de spanningen groot zijn, komen culturele verschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen meer naar de oppervlakte. De samenwerkingsprojecten die Theertha organiseert en faciliteert, met kunstenaars uit de Tamil-gemeenschap en Singalezen, hebben een tweeledig doel: elkaars artistieke talenten erkennen en de onderlinge culturele overeenkomsten en verschillen in een bredere sociale context plaatsen. Theertha is daarbij een neutrale thuisbasis die openstaat voor verschillende religies en etniciteiten. Kunstenaars uit de Tamilgemeenschap en Singalezen krijgen de kans om samen te werken aan hun ideeën en elkaars werken ter discussie te stellen. Met maatschappelijke en artistieke middelen proberen ze de alledaagse etnische vooroordelen te lijf te gaan. Onder het niet bedreigende 'mom' van kunst kunnen de Tamils en Singalezen werken aan een artistieke productie in een omgeving die vrij is van klassensystemen, religieuze vooroordelen en etnische uitsluiting. Er is sprake van werkelijke vrijheid van artistieke expressie. Via hun individuele werk benadrukken de kunstenaars hun verscheidenheid. Door hun inspiratie te delen en samen exposities te maken, beginnen de Singalese- en Tamilkunstenaars echter na te denken over wat het betekent om 'Srilankaan' te zijn.
'Pasting the Pieces' (2004), performance by G.R. Constantine
"Ons werk is het vergemakkelijken van het proces om alternatieve manieren te introduceren om naar cultuur, nationalisme en diversiteit te kijken waarbij we kunst als instrument gebruiken", verklaart kunstenaar Anoli Perera, die bestuurslid is van Theerta. "We leggen de nadruk op fusie en samenwerking, maar dat kan enkel tot stand komen als de kunstenaars werkelijk betrokken raken bij elkaar."
"Het is moeilijk om mogelijke lokale geldschieters en het algemene publiek ervan te overtuigen dat de activiteiten van Theerta belangrijk zijn voor de kunstenaarsgemeenschap", zegt Perera. "Op landelijk niveau kan politieke inmenging van invloed zijn op de manier waarop wij tot een constructieve en betekenisvolle samenwerking komen, onder andere vanwege de inefficiëncy, achterdocht, corruptie, volkomen domheid en een anti-ngo-houding."
Er is sprake van een ideologische ongelijkheid tussen het werk van Theertha en de scepsis waarmee overheidsfunctionarissen kijken naar hun ideologieën. Daarom heeft Theertha besloten om geen energie meer te steken in pogingen om de regering te overtuigen. Hun focus richt zich nu meer op 'gewone mensen', zoals een trainingsprogramma voor leraren en voor onderwijsfunctionarissen.
Een van de succesvolste initiatieven van Theertha was de kunsttentoonstelling Aham-Puram die in 2004 in Jaffna werd gehouden. Perera legt uit dat 'transformatieve politiek' hierbij de rode draad was. "Het droeg bij aan de ontwikkeling van een 'culturele kaart', waarin leden van de gemeenschap de betekenis kunnen ontdekken van hun omgeving, met inbegrip van die van andere etnische en religieuze groepen."
De expositie bestond uit een combinatie van werken van Tamil-kunstenaars uit Sethu in het noorden met werk van Singalese Theerthakunstenaars uit het zuiden. Doel was om te onderzoeken hoe oorlog en angst op vergelijkbare manieren ingrijpen in hun verschillende levens. Het resultaat was een groot succes. Meer dan 72 geëxposeerde werken trokken bijna 8000 bezoekers. De Liberation Tigers of Tamil Eelam (LTTE), de militante nationalistische Tamilorganisatie in het noorden, zag de tentoonstelling als een poging tot culturele uitwisseling. Ze gaven de Theertha-kunstenaars uit het zuiden opdracht om de muurschilderingen te restaureren in de Nallur Tempel in Jaffna, een van de machtigste en heiligste religieuze centra in het noorden.
"Dit gebaar was ondenkbaar in de vijandige atmosfeer die Srilankaanse politici creëerden", zegt Perera. "Deze veranderde houding van de beheerders van de Nallu Tempel was enkel mogelijk vanwege de samenhang en het vertrouwen dat Theertha had weten op te bouwen via hun werk met de in Jaffna gevestigde kunstenaars."
