"De beste musici in de Turkse wereld en in Griekenland waren vaak Roma en zij hebben hun identiteit eeuwenlang verborgen gehouden. Onze taal was privé, zodat mensen er geen acht op sloegen. Ze vergaten het. Wij zijn het vergeten."
Muzafer Bizlim, dichter en musicus, Macedonië, juni 2008
Shutka, een Romagemeenschap aan de rand van Skopje in Macedonië, op zo'n 16 kilometer van de grens met Kosovo, is waarschijnlijk de grootste nederzetting van Roma ter wereld. Dit 'klein Parijs', zoals de inwoners het soms noemen, werd gebouwd na de aardbeving van 1963 in Skopje. In 1996 ontstond hier het eerste Roma-zelfbestuur, de Suto Orizari. Shutka bestaat uit een gemeentehuis, 40.000 inwoners, een ziekenhuis en scholen waar les wordt gegeven in de taal van de Roma.
Musici tijdens het Herdelezi-festival in Skopje dat jaarlijks begin mei wordt gehouden
De oorlog in Kosovo had een grote impact op de Roma-gemeenschap. Duizenden Roma raakten ontheemd. Cultural Cornerstones werkt met Roma–musici in Shutka. Ze maken opnames van Roma-muziek om een groter publiek kennis te laten maken met de schoonheid van de muzikale tradities van Shutka maar ook om mensen bewust te maken van het geweld dat de Roma in Kosovo is aangedaan. De eerste cd The Shutka Music Project: Heartsongs from the Gypsies of Shutka Macedonia werd uitgebracht in 2000. De opbrengst ervan komt ten goede aan lokale musici in Shutka maar ook aan de in Californië gevestigde organisatie Voice of Roma, een mensenrechtenorganisatie die zich richt op Roma in en uit Kosovo.
Als het over Roma, beter bekend als 'zigeuners' gaat, komen er bij veel mensen exotische beelden boven van waarzeggers, handlezers, circusartiesten en een nomadische levensstijl in Pipowagens. De ware aard van de Roma blijft echter een raadsel voor de meeste mensen met wie zijn samenleven. Behalve fascinatie met het mysterieuze en gepassioneerde leven van de Roma, bestaan er ook diepgewortelde vooroordelen. Veel mensen beschouwen deze grootste minderheid van Europa als onontwikkeld en primitief en associëren Roma met diefstal en andere criminele activiteiten.
Als geïsoleerde en onbegrepen gemeenschap zijn de Roma veelvuldig het doelwit geworden van geweld van de mensen waarmee zij leven. Het wreedste voorbeeld hiervan is de uitroeiing van naar schatting 500.000 tot 1 miljoen Roma door de nazi's tijdens de Holocaust. Recentelijk, tijdens het conflict in Kosovo, werden zij aangevallen en uit hun huizen verdreven door zowel Serviërs als Albanezen.
De vooroordelen die ten grondslag liggen aan de conflicten en de discriminatie tussen Roma en Gadjos (niet-Roma) bestaan nog steeds in zuidoost-Europa. De Macedoniërs waren vaak verrast als ze hoorden van de projecten van Cultural Cornerstones met Roma-schrijvers. Ze hadden niet gedacht dat de Roma en hun taal in staat zouden zijn om kwalitatief hoogstaande poëzie voort te brengen. De Roma-projecten zijn er niet alleen op gericht om de schoonheid van de Roma-cultuur te verbreiden en zodoende de stereotypen en discriminatie te ontstijgen, maar ook om aan te tonen wat de artistieke waarde is van de Roma-muziek en literatuur in een bredere literaire context. De artistieke kwaliteiten van de Roma moeten weer op waarde worden geschat.
Muzafer Bizlim toont zijn werk, een poging het Oude Testament in het Romani te vertalen
Muzafer Bizlim vat prachtig in woorden dat artistieke inspiratie universeel is. Inspiratie overstijgt raciale en linguïstische besognes en maakt van de kunstenaar een sleutelfiguur tussen verschillende samenlevingen. Zij kunnen allen putten uit de ruimte in de menselijke geest waar diepe levenservaring wordt omgezet in expressie. "We hebben het over de geest van een schrijver of een dichter. Als hij gaat zitten om te schrijven, voelt hij geen enkele belemmering. Op dat moment voel ik mij geen Roma of Macedoniër, maar voel ik me een man die wil schrijven, die zich wil uitten en de energie die in me zit wil ontladen. Ik denk dat dit de gevoelens zijn van iedere broeder of zuster die schrijft."
Het is deze menselijke gave, de oorsprong van creativiteit, die culturele grenzen overstijgt en die aan de wieg staat van de krachtige en verschillende vormen van expressie waar Cultural Cornerstones mee werkt om beter begrip te kweken tussen mensen die politiek en sociaal verdeeld zijn.
Momenteel werkt Cultural Cornerstones intensief samen met Muzafer Bizlim en andere Roma-kunstenaars, -schrijvers en -musici aan projecten om het behoud en de publicatie van Roma-liederen en poëzie te vergemakkelijken en om meer bekendheid te geven aan hun waardevolle werk in de rest van Europa.
