De Kracht van Cultuur

Het "vrije beeld" ligt onder vuur. Zal de aanslag leiden tot zelfcensuur? Twee weken na de dood van Van Gogh voeren filmmakers over deze vraag op initiatief van de Filmkrant een bewogen debat. 'Die zelfcensuur hebben we onszelf al lang opgelegd', bekent regisseur Albert ter Heerdt. In zijn succesvolle lowbudget-film Shouf Shouf Habibi uit 2004 kraakt hij met veel gevoel voor humor harde noten over conflicten tussen de Marokkaanse en Nederlandse cultuur. Grapjes over de islam zijn in deze komedie echter angstvallig vermeden, verklaart Ter Heerdt nu. Dit op nadrukkelijk advies van hoofdrolspeler en initiatiefnemer Mimoun Oaïssa.

Het geplande vervolg op Shouf Shouf wordt 'vanwege de nieuwe ontwikkelingen' voorlopig uitgesteld tot najaar 2005. Om nog meer polarisatie te voorkomen, legt de filmmaker uit. Het verhaal behandelt namelijk voor moslims heikele kwesties zoals vrouwenemancipatie. Daarom wil Ter Heerdt eerst 'een serieuze "Ken Loach-achtige" film' maken.

Daarentegen gaat de Belgische regisseur Guy Lee Thys een luchtige benadering van het lastige thema islam nog steeds niet uit de weg. Hij werkt aan een documentaire over de tumultueuze nasleep van zijn liefdesdrama Kassablanka uit 2002, waarin een meisje uit een streng islamitisch milieu en een zoon van een racistische Vlaams-nationalist een hedendaagse Romeo en Julia opvoeren. 'Het project werd gaandeweg uitgebreid met de vraag wanneer je iemand choqueert als er over de islam gepraat wordt', vertelt Thys in De Gentenaar van 25 november. 'Of het wel de juiste tijd is om over die problematiek te praten? De dialoog mag, zeker na de moord op Nederlands regisseur Theo van Gogh, terug aangewakkerd worden, vind ik. Maar het zal op een grappige manier gebeuren. We mogen toch nog met elkaar lachen.'

Ook bij de oosterburen is de moord op Van Gogh bepaald niet onopgemerkt gebleven. Producent Ralph Schwingel bijvoorbeeld denkt dat hij zijn in 2005 te verschijnen filmkomedie Kebab Connection wel zou kunnen "weggooien" als in Duitsland een soortgelijke aanslag zou worden gepleegd. Zijn prijzenwinnende film Gegen die Wand uit 2004, over een Turks-Duitse jonge vrouw die alles doet wat Allah verboden heeft, kan Schwingel niet meer los zien van de moord op Van Gogh. 'Maar hier kun je iemand niet onbestraft 'geitenneuker' noemen', voegt hij daaraan toe in Trouw van 22 november. 'Wij hebben gezien onze geschiedenis meer drempels om bevolkingsgroepen te beledigen.'