Tolu Olungesi is een Nigeriaanse dichter, schrijver en recensent. De afgelopen twee jaar won hij verschillende prijzen met zijn werk. Hij studeerde aan meerdere Europese universiteiten en hij woont nu in Lagos.
Tolu Olungesi: Afrikaanse boeken zijn om te huilen
Vorige maand (augustus 2009) berichtte de Engelse krant The Guardian over een relletje rond de boekomslag van het nieuwe boek Liar van de Australische schrijfster Justine Larbalestier. Haar uitgever had een foto op de voorkant gezet van een blanke vrouw met lang, blond haar. Larbalestier luidde op haar blog de noodklok, want haar hoofdpersoon was toch echt een zwarte vrouw met kort kroeshaar. Volgens Larbalestier maken westerse uitgevers zich op grote schaal schuldig aan het 'witwassen' van boeken: "Ik hoor steeds dezelfde verhalen over de grote uitgevers. Redacteurs zeggen dat boeken met een 'zwarte' omslag nou eenmaal slecht verkopen. Misschien is het wel zo dat een blank publiek graag een blanke op de voorkant van een boek ziet, maar wat ik me nu afvraag: houden uitgevers zich dan enkel bezig met het verkopen van boeken aan blanken?"
Tolu Ongulesi
De relatie tussen een boekcover en verkoopcijfers is voer voor discussie. Uitgevers zijn natuurlijk bedrijven met een winstoogmerk en geen filantropische instellingen. Als ze denken dat ze een omslag moeten veranderen om meer winst te maken, dan is daar weinig tegenin te brengen. En de Afrikaanse markt voor boeken is nou eenmaal klein, dus het is uitgevers moeilijk aan te rekenen dat ze meer aandacht aan andere werelddelen schenken. Toch is er iets niet in de haak met de manier waarop Afrikaanse schrijvers in het westen worden uitgegeven. Een rondje langs de grote Afrikaanse schrijvers van dit moment wekt het angstige vermoeden dat schrijvers ook inhoudelijk aan allerlei onzichtbare regels moeten voldoen om te kunnen publiceren.
In een recent interview merkte Chimamanda Adichie op dat "het enige Afrika dat veel mensen te zien krijgen een plek is waar mensen sterven van de honger of elkaar vermoorden. Maar er gebeurt zoveel meer in Afrika. Afrika is niet slechts één verhaal; Afrika is ontelbaar veel verhalen." In Farafina, een kunstmagazine uit Lagos, beschreef ze een gebeurtenis die ze tijdens een voorleesavond in Perth, Australië meemaakte. "Eén van de weinige mannen in het publiek zei dat Afrikaanse schrijvers zoals ik goed opgeleid zijn en uit de middenklasse komen, en dat ze daarom niet het ware verhaal van Afrika kunnen vertellen." Raken westerse lezers in de war als ze lezen over een Afrikaanse middenklasse, terwijl ze op TV alleen maar horen over sloppenwijken en armoe? Afrikanen zijn zelf ook schuldig. Mensen in grote delen van Afrika bestempelen bijvoorbeeld homoseksualiteit als 'on-Afrikaans', ondanks de overweldigende hoeveelheid bewijs die op het tegendeel wijst. Hoe moet een Afrikaanse schrijver de wereld er dan van overtuigen dat zijn verhalen over homoseksuele Afrikanen niet een soort science fiction zijn?
De roep om authentiek te zijn klinkt nergens luider dan in discussies van Afrikaanse critici en commentatoren. Wole Soyinka, Ayi Kwei Armah, Christopher Okigbo en Dambudzo Marechera - bijna alle grote Afrikaanse intellectuelen zijn in de loop der jaren wel eens beschuldigd van 'eurocentrisme' (criticitaal voor een gebrek aan authenticiteit). De Nigeriaanse schrijver Helon Habila merkte in 2007 op dat veel critici geen flauw benul hadden van wat authentieke Afrikaanse literatuur dan wel precies inhield. "Ze zouden Afrikaanse literatuur nog niet herkennen als ze erdoor in het gezicht werden gespuugd! Kunst volgt geen regels en gebruikt materiaal dat overal vandaan kan komen. Dat provinciale gedoe van de critici verzwakt onze literatuur alleen maar." Het is deze verzwakking, deze poging om 'Afrikaanse literatuur' te beperken tot één onderwerp, waar we tegen moeten vechten. "Afrika is vele verhalen", betoogt Adichie keer op keer. De Nigeriaanse schrijver Chris Abani zei vorig jaar dat "je veel over Afrika te weten kunt komen door onze literatuur te lezen. Maar dan moet je je niet beperken tot Things Fall Apart. Als je Gone With The Wind hebt gelezen kun je toch ook niet zeggen dat je alles over Amerika weet?"