Stephen Rwangyezi: "Wees trots op eigen cultuur"
"Bij officiële gelegenheden in Oeganda was er altijd een brassband. Westerse muziek, dat was vooruitgang, terwijl traditionele Oegandese muziek maar achterlijk en primitief was." Het zit de directeur van de Ndere Troupe Stephen Rwangyezi (52) nog steeds dwars. De minachting die jarenlang bestond tegenover de muziek waar hij zo van houdt. Opgegroeid zonder school maar met de fluit, zit muziek in zijn bloed. "Pas op mijn vijftiende had ik geld om naar school te gaan. Meestal was er te weinig schoolgeld, maar telkens wanneer ik van school af getrapt was en er een officiële gebeurtenis plaatsvond, hadden ze niemand die fluit kon spelen en haalden ze me weer terug", lacht Rwangyezi. Het is geen toeval dat Ndere fluit betekent.
Stephen Rwangyezi, foto: Arne Doornebal
"Natuurlijk was het een enorme domper toen er maar drie bezoekers af kwamen op ons eerste optreden in 1987", blikt Rwangyezi terug. De ommekeer kwam enige jaren later vertelt de acteur, die tevens een rol speelde in de Hollywoodfilm The Last King of Scotland (2007). "Eind jaren '80 schreef ik theaterstukken over serieuze thema's. Eén daarvan ging over de verdeeldheid tussen Noord- en Zuid-Oeganda. Alle ministers en parlementsleden werden daar verplicht naartoe gestuurd." In die tijd gaf Ndere veel gratis optredens op scholen. "We probeerden aspecten van verschillende volkeren samen te brengen. Als we in het zuiden een stuk opvoerden met muziekinstrumenten uit het noorden, liepen de mensen weg. We combineren het beste van Oeganda, en inmiddels wordt dat geaccepteerd." De vierenvijftig leden van de troupe komen uit alle windstreken; de gezichten van de danseressen variëren van licht getint tot zeer donker.
"We kunnen ons hier niet de luxe permitteren dat kunst puur en alleen om de kunst gemaakt wordt", zegt de directeur op de vraag of hij liever een steengoede troupe heeft, of meer ontwikkeling in zijn land. "Maar dat betekent niet dat we genoegen nemen met slechte kwaliteit. Ons belangrijkste doel is educatie door middel van theater, en dat bereik je alleen als je goed bent."
De Ndere Troupe reisde tot voor kort stad en land af om in afgelegen gebieden theaterstukken met een boodschap op te voeren. Nu hoeft dat niet meer, want er zijn ruim tweeduizend lokale theatergroepen. Rwangyezi heeft hen onder één paraplu gebracht. "Ontwikkelingsorganisaties kwamen er al snel achter dat theater in Oeganda de beste manier is om een boodschap over te brengen, zoals onlangs bijvoorbeeld over het belang van het handen wassen en hygiëne. Het nieuwste project waar ik aan werk heet Breaking the silence. Dat moet mensen ervan bewust maken dat ze hun leven in eigen hand moeten nemen, en niet lijdzaam afwachten hoe het land bestuurd wordt. Men moet zelf zijn stem verheffen en opstaan tegen het leiderschap. Immers: het lied dat de mensen voor Idi Amin zongen, was hetzelfde als wat men zong voor zijn opvolger Milton Obote, en is hetzelfde als wat men nu zingt voor Museveni."
